Skip to main content

Türk Grafik Sanatlar Tarihi’nde Orijin Sorunu

Anadolu Sanat Dergisi, Sayı: 16, S. 113 – 123, Eskişehir, 2005

ÖZET

Grafik Sanatlar kavramı sadece baskı teknolojileri ile çoğaltılmış imge ve/veya yazı kavramı ile sınırlı değildir. Görsel soyutlamanın iletişim amacıyla yapıldığı ve farklı tekniklerle farklı yüzeylere uygulandığı her durumda grafik tasarımın varlığından söz edilebilir.

Türk Sanat Tarihi pek çok sanat tarihçi tarafından Ortaasya Sanatı ile başlatılmakta iken aynı yaklaşımın Türk Grafik Sanatlar Tarihi’ne uygulanmadığı görülmektedir. Bu alandaki temel eğilim orjini ilk Türk matbaacısı olan İbrahim Müteferrika ve Osmanlı Sanatı ile başlatmaktır. Son derece kolaycı olan bu yaklaşım Selçuklu Sanatı ve İslamiyet öncesi Türk Sanatı grafik tasarım birikimlerini kapsam dışı bırakmaktadır.

Orijinin Ortaasya sanatına kadar çekilmesi tasarım tarihçileri için olağanüstü bir kaynak bolluğu yaratmaktadır. Zaman içindeki bu geriye sıçrayış ile Pazirik Kurganı buluntularında rastladığımız amblemler, Eski Türk kavimlerinin bayrak ve flamaları, göçebe çadırlarının ve tekstilinin süslemeleri tasarım verileri olarak karşımıza çıkarlar. Göktürk ve Uygur alfabelerinin grafik tasarımlarının da bu bağlamda tipografik ifade olarak yeniden değerlendirilmesi zorunlu görünmektedir.

Türk Grafik Sanatlar Tarihi yazımında yapılan bir diğer temel yanlış ise orijinin Osmanlı Sanatı sayılmasına rağmen Osmanlı Sanatı içindeki grafik tasarım diyebileceğimiz bazı üretimlerin kapsam dışında tutulmuş olmalarıdır. Örneğin minyatür sanatı ile illustrasyon arasındaki ilişki ya da hat sanatı ile tipografi arasındaki ilişkiler kurulmamış; bu alanlar grafik sanatının sınırları içerisinde değerlendirilmemiştir.

Günümüzde pekçok farklı ülkede bir çok grafik tasarımcı tasarımlarından bazılarını oluştururken yerel ya da ulusal tasarım tarihi verilerinden yararlanabilmekte iken Türk grafik tasarımcısı elinin altında bu türden verili kaynaklar bulamamaktadır. Bunda sanat ve tasarım tarihimizdeki hangi üretimlerin Türk hangilerinin yabancı olduğu konusundaki belirsizliklerin devamlılığı rol oynarken aynı zamanda eldeki mevcut verilerin nasıl kullanılması gerektiği konusundaki yöntem eksiklikleri de önemli olmaktadır. Grafik iletişimsel problemlerin ithal tasarım çözümleri ile sonuçlandırılmaya çalışılması kültürel sakat doğumlara ve yabancılaşmaya yol açmaktadır.

Kronolojik ve karşılaştırmalı bir yaklaşımla Türk Sanatı içerisindeki Türk Grafik Sanatlar alt başlığı kapsamına giren çalışmalar, orijinleri tekrar sorgulanarak anlatılmaya çalışılacaklardır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir